Kitle fonlaması, bugünlerde FinTech sektöründeki yaşanan müspet gelişmelerle birlikte gerek yatırımcılara gerekse de girişimi için fon bulmak isteyenlere farklı alternatifler sunarak finansal piyasalara kolay ve doğrudan erişim imkanı sağlamaktadır. Kitle fonlamasına bakıldığında hayatımızın merkezine yerleşen internet üzerinden kolayca erişim sağlayarak ve masrafları en aza indirgeyerek fon talep edenlerin (fonlanan) daha önce ilişkide bulunmadıkları kişilerden finansman sağlamasına olanak tanıdığı görülmektedir.
Kitle Fonlamasının Türleri
Kitle fonlamasının basitçe ‘yatırım’ ve ‘bağış’ amaçlı kitle fonlaması olarak iki türde tasnif edildiği görülmektedir. Yardım amaçlı kitlesel fonlaması da kendi bünyesinde 'ödül‘' ve ‘yardım’ amaçlı kitle fonlaması olarak iki sınıfta değerlendirilmektedir. Bu iki kitle fonlamanın temel farkı, bağış bazlı kitle fonlamalarında fonlayan taraf hiçbir beklentisi olmadan bu fonlamayı yaparken ödül bazlı kitle fonlamasında hedeflenen fonu elde edebilmek adına fonlayan kişi çeşitli hediyeler elde edebilmektedir.
İşbu blog konusu yatırım bazlı kitle fonlaması da kendi bünyesinde ‘paya dayalı’ ve 'borçlanmaya dayalı’ kitle fonlaması olarak iki türde değerlendirilmektedir. Paya dayalı kitle fonlamasında fonlayan kişi (yatırımcı) yaptığı fonlamanın karşılığında girişimcinin kurduğu yahut kurmayı planladığı işletmenin paylarını elde etmek gayesi taşırken, borçlanmaya dayalı kitle fonlamasında[1] yapılan fonlama karşılığında önceden belirlenmiş muayyen bir faiz getirisi elde etme gayreti içinde olacaktır. Fon platformları genel anlamda fona ihtiyaç duyan kişiler ile fon fazlası olup yatırım geliri elde etmeyi planlayan kişileri bir araya getiren sanal pazarlardır.
Ödül ve bağış bazlı kitle fonlamasına baktığımızda bu tip fonlamalar nezdinde bir yatırımcı veya yatırım barındırmadığından dolayı finansal piyasalara dair regülasyonların kapsamına girmemektedir. Bunun yanında, paya dayalı kitle fonlaması ve borçlanmaya dayalı kitle fonlaması faaliyetleri ise hemen hemen mevcut oldukları her ülkede finansal piyasaları düzenleyen kurumların düzenleme ve denetlemesine tabidir.
Kitle Fonlaması Sürecinin İşleyişi
Öncelikle fon sağlayan olarak yukarıda bahsettiğimiz kitle fonlama türlerinden biri seçilebilir. Bu blog nezdinde yatırım amaçlı kitle fonlaması sürecini anlatmaktayız.
Öncelikle bu yatırım tipinin yatırım çıkarlarına uygun olup olmadığını belirlemek gerekmektedir. Gerçekten de girişim yatırımları en yüksek riski içeren yatırımlar olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Kesin olmasa da şu genellemeyi yapmak uygun olacaktır: Yatırım arayan şirketlerin sayılı kısmı bu hedefledikleri yatırımı ihtiyaç duydukları anda elde edebiliyor. Bu hedeflenen yatırımları alanlardan da ekonomik faaliyetini sürdürebilenlerin oranı yüzde onun altında gerçekleşmektedir. Ancak bu yatırımların başarılı olması, tüm kayıpları katlamaktadır.
Akabinde yatırım amaçlı kitle fonlaması türlerinden hangisini tercih edileceği belirlenmelidir. İki türün amaçları farklıdır eğer bir pay alarak girişimin hissedarı olmak isteniyorsa paya dayalı kitle fonlama türünü seçmek doğru olacaktır buna mukabil girişimin değeri arttıkça pay değerinde yükseleceğini ancak tam tersinin de gerçekleşmesinin mümkün olduğunu unutmamak gerekir. Ya da muayyen faiz geliri olan bir fon sağlamak istiyorsanız borçlanmaya dayalı kitle fonlamayı seçmeniz uygun olmalıdır bu hususta bankalardan kalan boşlukları doldurarak fon fazlasını daha iyi faiz geliriyle desteklemek mümkün olacaktır ancak bilgilendirme riski, temerrüt riski, likidite riski, platform riski, yatırımcının deneyim riski gibi dezavantajlarını da iyice düşünmek gerekmektedir.
Yatırım bütçenin belirlenmesi de bir başka unsurdur. III – 35/A.2 sayılı Kitle Fonlaması Tebliği (“Tebliğ”) uyarınca, “nitelikli yatırımcı olmayan yatırımcılar” yatırımcılar bir takvim yılı içerisinde kitle fonlaması yoluyla en fazla 20 bin TL yatırım yapılabilmektedir. İstisnai olarak eğer üye olunan platforma beyan edilen yıllık gelir 1 milyon TL ve üzerindeyse, bir yılda 100 bin TL’ye kadar yatırım gerçekleştirilebilmektedir.
Şirketlerin platform üzerinden açıklamak zorunda olduğu bilgileri de mutlaka incelemek gerekmektedir. Mevzuat uyarınca fonlanan şirket tarafından platformun sunacağı kampanya sayfasında yer alan bilgiler doğru incelenmelidir. Tebliğ ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, pay sahiplerinin iktisap ettikleri payları imtiyazlarda farklılaştırmaya imkan sunmaktadır. Paya dayalı kitle fonlama kampanyalarında, nitelikli olmayan yatırımcılar ve nitelikli yatırımcıların ellerindeki paylar uygulamada imtiyazlarda farklılaştırılmaktadır. Ancak aynı yatırımcı grubu arasındaki paylar imtiyazlar bakımından farklılaştırılamayacaktır. Platform üzerinden alacağınız paya tanınan haklar, platform üzerinden aynı payları alacak başka kişilerin paylarının sahip olacağı haklarla aynı olmak zorundadır. Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. tarafından yatırımcıların nitelikli yatırımcı olup olmadığı doğrulandığından, platform üzerinden yapılan yatırımlarda imtiyazlı paylara sahip olup olmama durumu net olacaktır.
Yatırım yapılan şirket, kampanya ile hedeflediği toplam fonu toplayamazsa para iade edilecektir. Bu, platformların kitlesel fonlamada sağlamak zorunda oldukları ve melek yatırımcıların normalde sahip olmadıkları bir başka hak olmaktadır. Böylece belli kişilerin ilgisini çeken ama diğer yatırımcıların ilgisini çekmediği için fon toplayamayan ve bu nedenle başarılı olma ihtimali iyice azalmış bir girişime bu belli kişilerin de yatırım yapması önlenip yatırımcıların fonları korunmuş olur.
Yatırımcı Tazmin Merkezi, özellikle küçük yatırımcıların yatırım kuruluşlarının mali durumlarının bozulması nedeniyle zarara uğramalarının önlenmesi, yatırımcıların yatırım kuruluşlarından kaynaklanan risklere karşı korunması ve bu sayede sermaye piyasalarına olan güvenin arttırılması amacıyla kurulmuştur. Yatırımcılara ait olan ve yatırım hizmeti ve faaliyeti veya yan hizmetler ile bağlantılı olarak yatırım kuruluşu tarafından yatırımcı adına saklanan veya yönetilen nakit ödeme veya sermaye piyasası araçlarının teslim yükümlülüklerinin yerine getirilmemesinden kaynaklanan talepler oluşturur. Yatırımcılar, yatırımlarını kitle fonlama kuruluşları ve benzeri sermaye piyasası kuruluşlarına emanet etmektedir. Dolayısıyla bu kuruluşların eylemleri sebebiyle meydana gelen olağandışı zararlar sebebiyle yatırımcıların fonlarının zarar görmesi engellenir.
Yatırım akabinde, fonlanan girişimin kampanya profili sürekli incelenmelidir. Hem kampanya sayfasını hem de şirketin web sitesi düzenli olarak takip edilmelidir. Şirket, bu platformlarda aydınlatma yükümlülükleri doğrultusunda yatırımcılarını bilgilendirmekle yükümlüdür.
Kaynakça
[1] Uluslararası piyasalarda borçlanmaya dayalı kitle fonlaması genellikle “crowdlending” olarak ifade edilmektedir ancak bireysel yatırımcılar arasında da borçlanmaya dayandığı için “peer-to-peer lending (P2P)” ifadesi de kullanılmaktadır.
YAZAR
Av. Ferhan Yıldızlı
Av. Mert Dilmen
Stj. Av. Oktay Altuntaş
Comments