WIPO nedir?
Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO-OMPI); fikri mülkiyet (IP) hizmetleri, politikası, bilgi ve işbirliği için var olan küresel bir forumdur. WIPO, 193 üye devleti olan Birleşmiş Milletler'in kendi kendini finanse eden, özelleşmiş bir örgütü olarak kurulmuştur.
Örgütün amacı herkesin yararına yenilik ve yaratıcılığı mümkün kılan uluslararası düzende dengeli ve etkili bir fikri mülkiyet sisteminin geliştirilmesine öncülük etmek, fikri mülkiyet haklarının uluslararası düzeyde korunmasını ve geliştirilmesini sağlamak olarak tanımlanmaktadır. Amaca ilişkin yetkiler, yönetim organları ve prosedürler, 1967'de Stockholm’de imzalanan ve WIPO'yu kuran WIPO Sözleşmesinde belirtilmiştir.
WIPO;
· Değişen bir dünya için dengeli uluslararası fikri mülkiyet kurallarını içeren politika forumu ve kanun çalışmaları,
· Sınır ötesi fikri mülkiyeti korumak ve anlaşmazlıkları çözmek için hukuki ve teknik konularda üye ülkelere özgü küresel hizmetleri,
· IP sistemlerini birbirine bağlayacak ve bilgi paylaşacak teknik altyapıyı,
· Tüm ülkelerin fikri mülkiyeti ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma için kullanmasını sağlamak adına işbirliği ve kapasite geliştirme programlarını,
· IP bilgileri için bir dünya referans kaynağını
sağlamaktadır. Bugün itibariyle WIPO, 17 sınai mülkiyet ve 8 telif hakkı anlaşması ile toplam 25 anlaşmanın koordine ve yürütülmesinden sorumludur.
WIPO Tahkimi Nedir?
Uluslararası tahkim, uluslararası ticaretin yoğunlaşması nedeniyle fikri mülkiyet (“IP”) anlaşmazlıklarında, özellikle fikri mülkiyet haklarının geçerliliği ve mülkiyeti hususunda giderek daha popüler hale gelen bir yöntemdir.
WIPO bünyesinde tahkim, uluslararası unsurlu ticarî ilişkilerden doğan uyuşmazlıklara kurumsal düzeyde, kısa zamanda, tarafsız ve bağımsız hakemler yönetiminde, özel ispat araçlarıyla ve gizlilik çerçevesinde çözüm getirmektedir.
Fikri Mülkiyet (“IP”) Anlaşmazlıkları Nelerdir?
IP anlaşmazlıkları, fikri mülkiyet haklarıyla ilgili olarak ortaya çıkan anlaşmazlıklardır. Uygulamada, fikri mülkiyet anlaşmazlıklarının çoğu, fikri mülkiyet haklarının ihlali, geçerliliği ve sahipliğinden veya sözleşmenin ihlalinden kaynaklanmaktadır. Çoğu yargı mercii, söz konusu fikri mülkiyet haklarını yaygın olarak aşağıdaki kategorilerle sıralamaktadır:
· patentler
· ticari markalar
· ticaret sırları
· alan isimleri
· telif hakkı
Çoğu fikri mülkiyet anlaşmazlığı doğası gereği uluslararası niteliktedir. Buna göre, uluslararası tahkim, özel ve gizli bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak, özellikle yabancı yasaları veya birden fazla yargı alanından tarafları içeren sınır ötesi unsurların söz konusu olduğu durumlarda, fikri mülkiyet uyuşmazlıklarının çözümü için bir takım önemli avantajlar sunmaktadır.
Fikri Mülkiyet Anlaşmazlıklarını Çözmek İçin Neden Uluslararası Tahkim Yoluna Gidilmeli?
Uluslararası tahkim, kendisini, mahkeme davalarına kıyasla fikri mülkiyet anlaşmazlıklarının çözümü için daha uygun bir alternatif haline getiren birçok özelliğe sahiptir. Uluslararası tahkimin, özellikle fikri mülkiyet anlaşmazlıklarıyla ilgili olarak sıkça bahsedilen faydaları şunları içermektedir:
Uluslararası Unsur – Fikri mülkiyet anlaşmazlıkları sıklıkla, farklı yargı alanlarından ve/veya birden fazla maddi hukuktan tarafları içeren belirli sınır ötesi unsurları içermektedir. Örneğin, küresel patent davaları, birkaç farklı ülkede birden fazla mahkemede görülen davaları kapsayabilir ve bu da çelişkili sonuçlar ve potansiyel olarak tutarsız kararlar verilmesi riskine yol açabilir. Bu sorun, uluslararası bir uyuşmazlığın tahkime sunulmasıyla kolayca çözülebilir.
Hakemlerin Uzmanlığı ve Teknik Bilgisi – Fikri mülkiyet anlaşmazlıkları doğası gereği teknik olduğundan, hakemler tercihen belirli bir alanda teknik bilgi ve uzmanlığa sahip olmalıdır. Uluslararası tahkimin en büyük faydalarından biri, tarafların, eski bir yargıç veya avukat olması gerekmeyen, alanda özel bilgi birikimine sahip bir hakem seçme özgürlüğüne ve esnekliğine sahip olmasıdır. Bazı uluslararası tahkim kurumları ayrıca, fikri hak uyuşmazlıklarında uzmanlaşmış ve özel olarak belirlenmiş bir hakem heyeti sağlamaktadır.
Davanın Birleştirilmesi – Uluslararası tahkim aynı zamanda birden fazla paralel fikri mülkiyet davasının tek bir forumda birleştirilmesi olanağını da sunmaktadır. Birden çok davanın birleştirilmesine yönelik seçenekler, potansiyel olarak tutarsız ve çelişkili karar riskinin azaltılmasına yardımcı olur ve anlaşmazlıkları çözme maliyetini azaltabilir.
Tahkim Yargılamalarının Hızı ve Etkinliği – Genellikle, her zaman olmasa bile, uluslararası tahkim mahkeme davalarına kıyasla daha hızlı kabul edilmektedir. Ayrıca, birçok tahkim kurumunun taraflara fikri hak bağlamında faydalı olabilecek kural ve prosedürlerden seri tahkim seçeneğini sunması da uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak tahkimin tercih edilme nedenlerindendir.
Geçici veya İhtiyati Tedbirler – Uluslararası tahkimin bir diğer önemli avantajı, çoğu tahkim kuralında sağlanan, ancak belirli yargı alanlarında Devlet mahkemeleri önünde mevcut olmayan, mahkemelerin geçici tedbirler veya ihtiyati tedbir kararı verme olasılığıdır. Örneğin, bir gizlilik sözleşmesinin ihlalini önlemek, bir ticari sırrı korumak, bir patent ihlalini mahkeme emriyle men etmek veya ihlalde bulunan malları piyasadan çıkarmak gibi geçici veya ihtiyati tedbirler bazı fikri mülkiyet anlaşmazlıklarında kritik rol oynayabilmektedir.
Usul Esnekliği ve Son Teknolojinin Kullanımı – Tahkimin bir başka avantajı da tarafların anlaşmazlığı kendi ihtiyaçlarına göre, örneğin usule ilişkin süreler, usul adımları, keşif/belge üretimi vb. üzerinde anlaşmaya vararak, uyarlamalarıdır. Bu, özellikle kriz zamanlarında önemlidir, çünkü taraflar, örneğin duruşma yerini başka bir yere taşımayı kabul edebilir veya duruşmaları uzaktan, sanal veya telekonferans yoluyla yapmayı seçebilir.
Kesinlik – Tarafların uluslararası tahkimde çok sınırlı temyiz seçenekleri vardır, bu da mahkeme davalarına kıyasla bir başka önemli avantajdır.
Gizlilik – Genellikle, tahkim işlemleri ve kararları, doğası gereği gizlidir; bu, söz konusu konuların hassas niteliği göz önüne alındığında fikri mülkiyet anlaşmazlıkları için özellikle önem arz etmektedir.
Kararların İcra Edilebilirliği – 168 Devlette kolaylıkla uygulanabilen Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizine İlişkin Sözleşme (“New York Sözleşmesi”) kapsamında yabancı hakem kararlarının tanınması ve tenfizi için kabul edilen basitleştirilmiş prosedür uluslararası tahkimin oldukça etkili avantajlarındandır.
KAYNAK
YAZAR
Av. Mehmet Tuğberk Dekak
Stj. Av. Selenay Köse
Yorumlar