Eser; sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini ifade etmektedir. Eser sahipleri ise tanımda sayılan eserlerden herhangi birini meydana getiren kişiyi ifade etmektedir. Eser sahibinin, eseri ile ilgili sahip olduğu haklardan birisi ise telif hakkıdır. Telif hakkı (copyright), eser sahiplerinin edebi ve sanatsal eserleri üzerindeki haklarını tanımlamak için kullanılan yasal bir terimdir. Öğretide telif hakları ve fikri haklar eş anlama gelecek şekilde kullanılmaktadır. Telif hakkının kapsamına kitap, müzik, resim, heykel, film, bilgisayar programları, haritalar dâhildir.
Telif hakkının doğması ve eser sahibinin telif hakkına sahip olabilmesi için eserin herhangi bir sicile tescil edilmesine gerek yoktur. Diğer bir deyişle tescil, telif hakkının doğmasında kurucu bir niteliğe sahip değildir. Fikir ve sanat eseri üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle ortaya çıktığından telif hakkı da aynı şekilde eserin üretilmesiyle beraber ortaya çıkmaktadır. Eserin isteğe bağlı olarak tescil edilmesi durumunda ise tescil oluşabilecek herhangi bir uyuşmazlıkta eser sahibine ispat kolaylığı sağlayacaktır. Fikri mülkiyet haklarından olan telif hakkı, diğer fikri mülkiyet haklarında olduğu gibi sonsuza dek koruma sağlamamakta olup sadece belli bir süre boyunca koruma sağlamaktadır. Bu koruma ise fikir ve sanat eserlerinde 70 yıl olarak belirlenmiştir. Aynı zamanda, AİHS tarafından güvence altına alınan mülkiyet hakkının kapsamında korunan telif hakkı © simgesi ile belirtilmektedir. Bu simge telif hakkının İngilizce karşılığı olan “copyright” kelimesinin ilk harfini içermektedir.
Telif hakkı korumasına bakıldığında görülüyor ki telif hakkı; fikirleri, kullanılan metotları, prosedürleri ve çalıştırma yöntemlerini korumamaktadır. Telif hakkı ifadeleri korumaktadır, bu yönüyle telif hakkı üretilen eserden ayrı ve bağımsız bir hukuki değere sahiptir. Telif hakları manevi ve mali koruma sağlayan mutlak hak niteliğini haiz olduğundan herkese karşı ileri sürülebilir. Mali haklar bakımından, telif hakları eser sahibi dışındaki kişilerin eser sahibinin izni olmaksızın bu eserlerden ekonomik olarak faydalanmasını önler. Eser sahibinin, eseri umuma arz, eser sahibi olarak tanıtılma, eserde değişiklik yapılmasını men etme ve eserin aslına ulaşabilme yetkileri ve eseri işleme, çoğaltma, yayma ve temsil hakları vardır. Manevi haklar bakımından sağlanan koruma ile eser sahibinin ekonomik olmayan diğer bir deyişle gayri maddi çıkarları korunmaktadır. Telif hakkı sahibi olan eser sahibinin, maddi ve manevi hakları olmasından ötürü eser üzerindeki hakları bu yönüyle çift taraflıdır.
Eser sahibinin izni olmaksızın eserin çoğaltılması, değiştirilmesi, yayılması, kiralanması durumlarında telif haklarının ihlali söz konusu olacaktır. Bu durumda eser sahibinin ihlalin tespiti ve ihlalin önlenmesi için dava açma hakkı mevcuttur. Aynı zamanda ihlali gerçekleştiren kişiden maddi ve manevi tazminat taleplerinde bulunma hakkını haizdir.
Comments